Pozdrav sa tri prsta nije izvorno srpski: Evo odakle Srbima ovaj simbol i kako je on zaista izgledao u prvobitnom obliku
Pozdrav sa tri prsta, koji se danas u Srbiji smatra jednim od najprepoznatljivijih nacionalnih simbola, zapravo ima mnogo složeniju i stariju istoriju nego što većina ljudi misli. Iako ga mnogi povezuju isključivo sa srpskim identitetom i pravoslavnom tradicijom, poreklo ovog gesta seže daleko unazad i pokazuje da se ne radi isključivo o srpskom pozdravu.
Odakle Srbima pozdrav sa tri prsta i kako je on zaista izgledao u izvornom obliku?
Odgovor možemo pronaći na čuvenoj slici „Takovski ustanak“ Paje Jovanovića iz 1894. godine. Ova slika je 1900. predstavljala Srbiju na Svetskoj izložbi u Parizu (današnjem EXPO-u). Na njoj Miloš Obrenović i ustanici jasno pokazuju – tri uzdignuta, a ne tri spojena prsta.
Ovaj gest, poznat i kao Savadijeva šaka, predstavlja ključ za razumevanje porekla simbola koji će vekovima kasnije postati deo srpskog identiteta.
Koreni iz hrišćanske tradicije
Simbolika tri prsta vodi još dublje u prošlost – sve do 4. veka i vremena Svetog Meletija Antiohijskog. Prema predanju, on je upravo spojena tri prsta koristio da vernicima objasni prirodu Svetog Trojstva (Otac, Sin i Sveti Duh). Tako je ovaj gest ostao prisutan u hrišćanskoj praksi kroz vekove.
U istoriji umetnosti poznati su brojni prikazi Hrista, svetitelja i papa sa ovakvim položajem ruke.
- U 11. veku pojavljuje se motiv Ruke Božje iz Bamberga.
- Iz 13. veka poznat je blagoslov sa tri prsta na Relikvijaru Svetog Tome iz Limoža.
- Jedan od najslavnijih prikaza nalazi se na slici „Salvator Mundi“ (Spasitelj sveta) umetnika Albrehta Direra.
Najranije prednikejsko hrišćanstvo nije koristilo ovaj simbol. To znači da su njegove korene uveli stariji, predhrišćanski kultovi Balkana. Kasnije je simbol preobražen i uklopljen u nikejsko hrišćanstvo, baš kao što je i mnogo drugih paganskih običaja dobilo novo značenje unutar nove religije. Pozdrav sa tri raširena prsta u Srbiji postao je popularan devedesetih godina i tada dobija naznake nacionalne obojenosti.
Sličan gest podizanja tri prsta možemo videti i na fotografijama iz Drugog svetskog rata – među nemačkim nacistima, kao i u redovima ustaša i domobrana.
Dakle, iako danas neodvojivo vezan za srpski identitet, pozdrav sa tri prsta zapravo je deo mnogo šire i složenije istorijske priče, u kojoj se prepliću religija, politika i simbolika različitih naroda i epoha.
Bonus video: U ovom srpskom selu leži cela istorija Balkana